دانلود مجموعه مقالات
با ورود به سال ۱۳۹۷ فضا و دیالکتیک با همه‌ی کاستی‌ها یک سال و نیمه شد. در سالی که گذشت ۳۴ مقاله در شکل ترجمه، تالیف و یادداشت و معرفی کتاب در سایت منتشر کردیم. در مقایسه با ۶ ماه اولِ کارمان، در سال ۱۳۹۶ به موضوعات متنوع‌تری پرداختیم؛ هم به خاطر طول زمان بیشتر و هم به خاطر بیشترشدنِ تعداد اعضای شورای سردبیری و نیز همراهانی که نوشته‌های خود را در اختیار سایت فضا و دیالکتیک گذاشتند.
در راستای نقد گفتمان جریان غالب در مطالعات شهری، معماری، و جغرافیا ــ به طور کلی علوم فضایی ــ همچنان بیشترین حجم مطالب منتشرشده در سایت به مقالات نظری اختصاص یافته‌اند که یا به شکل ترجمه‌ی کامل و یا تلخیص و ترجمه منتشر شدند. در راستای درگیری با مسائل ملموس، که فضا و دیالکتیک دنبال می‌کند، سه یادداشت به مسائل و رویدادهای روزمره مانند حادثه‌ی تلخ پلاسکو، و انتخابات شورای شهر و انتخاب شهردار اختصاص یافته اند. همچنین، با توجه به اهمیت بحث جنسیت، و غفلت از آن در بحث‌های جاری، دو مقاله در شکل ترجمه به بحث رابطه‌ی فضا و جنسیت پرداخته اند.
در سالی که گذشت جان فریدمن نظریه‌پرداز شهیر برنامه‌ریزی از دنیا رفت. در همین راستا فضا و دیالکتیک دو متن را به اندیشه‌ها و تاثیرگذاری‌هایِ او اختصاص داد. در این سال همچنین مفهوم حق بر شهر هانری لوفور نیز پا به پنجاه سالگی گذاشت. متنی از اندی مریفیلد با ترجمه‌ی علی عزیزی به همین موضوع اختصاص دارد. می‌دانیم که این روزها همه از حق بر شهر حرف می‌زنند. حق بر شهر هم موضوعی است که مانند خیلی از ایده‌های رادیکال دیگر، در چند سال اخیر در ایران مد شده است. یکی از اهداف فضا و دیالکتیک، مقابله با مبتذل‌سازی ایده‌ها و مفاهیم رادیکال از سوی جریان غالب است. به همین منظور، می‌کوشیم با انتشار و معرفی مبانی مفاهیمی مانند حق بر شهر، از تقلیل‌گرایی‌های رایج دوری کنیم.
در راستای پیش‌برد مقالات پژوهشی، محمد بحیرایی در مقاله‌ای به تبارشناسی خیابان در ایران پرداخته است. بحیرایی مدعی است شهری‌شدنِ ایران را می‌توان از مجرای تکوین و تحولِ خیابان فهمید. دو مقاله نیز به مطالعات موردی اختصاص یافته‌اند. یکی به شهری‌شدنِ سو‌ئیس پرداخته است و دیگری به شهری‌شدنِ هند. اهمیت متن‌های این چنینی از این رو است که نشان می‌دهند چگونه می‌توان از لنزهای نظری مانند شهری‌شدنِ سیاره‌ای یا شهرگرایی بورس‌بازانه، برای فهم وضعیت‌های نوظهور در کشورهای مختلف استفاده کرد. این متون اهمیتی روش‌شناختی برای ما دارند زیرا نشان می‌دهند چطور می‌توان از رویکردها و مفاهیم انتقادی جدید برای فهم شهری‌شدنِ ایران در دهه‌های اخیر بهره برد. موضوعی که در کانون اهداف فضا و دیالکتیک قرار دارد. یک مقاله نیز به ژئوپلیتیک اختصاص یافته است. می‌دانیم که طرح مفاهیم و مقولات انتقادی جدید فضایی، همه‌ی سطوح و مقیاس‌ها و دیسیپلین‌ها را متاثر می‌سازد. از همین رو ضروری است تا با طرح و ترویج رویکردها و مفاهیم انتقادی جدید در حوزه‌های فضا، ژئوپلیتیک و روابط بین‌الملل ــ مفاهیمی مانند دولت، مقیاس، قلمرو، و … ـــ را نیز بازاندیشی کرد. با این حال به خاطر محدودیت‌های فضا و دیالکتیک، این حوزه هنوز به طور جدی در سایت بروز و ظهور نیافته است. یکی از اهداف سال آتی، تمرکز بیشتر بر این حوزه است.
بحثی که همچنان در سایت به طور جدی به آن پرداخته نشده است، روش‌شناسی‌های دیگری مانند رئالیسم انتقادی است. از همین رو در سال آتی خواهیم کوشید تا در این حوزه نیز ادای سهم بیشتری داشته باشیم. از طرف دیگر، فضا و دیالکتیک، به دنبال آن است تا بتواند سنت مرور و خوانش انتقادی کتاب‌ها را نیز دنبال کند. موضوع دیگری که همچنان در ایران مغفول مانده است. در همین راستا در سالی که گذشت، سه کتاب را در سایت مرور و معرفی کردیم. یکی کتاب ساختِ اجتماع نوشته‌ی برایان الیوت، که با ترجمه‌ی نریمان جهانزاد منتشر شده است. دیگری ماتریالیسم دیالکتیکی هانری لوفور با ترجمه‌ی آیدین ترکمه که چاپ دوم آن ماه گذشته منتشر شد و نیز کتاب زنان سیبیلو و مردان بی‌ریش نوشته‌ی افسانه نجم‌آبادی که با ترجمه‌ی آتنا کامل و ایمان واقفی در زمستان سال گذشته روانه‌ی بازار شد. در سال پیش رو به دنبال آن هستیم تا رویه‌ی مرور کتاب‌ها را بیش از پیش دنبال کنیم به امید آنکه این فعالیت دست کم در حوزه‌ی علوم فضایی در ایران جا بی‌افتد. در سال 1396 برخی مقالات مهمی را که پیش‌تر در جایی دیگر منتشر شده بودند نیز در سایت بازنشر کردیم. این رویه نیز در سال آتی ادامه خواهد داشت.
فضا و دیالکتیک در راستای اهداف خود توانست اولین کارگاه پژوهشی/آموزشی خود را حول مساله‌ی مسکن در بهار و تابستان سال 1396 برگزار کند. همان طور که در بیانیه‌ی معرفی فضا و دیالکتیک نیز آمده است، به دنبال آن بوده‌ایم تا گفتمانی انتقادی را در حوزه‌ی مطالعات شهری و ادبیات فضا ــ از جمله معماری و جغرافیا ــ ترویج کنیم. از همین رو ضروری می‌دانیم درگیری بیشتری با جامعه‌ی علمی/دانشجویی داشته باشیم. کارگاه‌های پژوهشی/آموزشی، گامی است در راستای تحقق چنین هدفی. می‌دانید که هم اکنون دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی می‌خواهند با اتکای بر ادبیات انتقادی تولید فضا طرح پژوهشی خود را پیش ببرند. کارگاه‌های فضا و دیالکتیک می‌توانند به ویژه کمکی برای این دانشجویان باشند. اولین کارگاه ما بی‌تردید دقیقن آنچه که انتظار می‌رفت از آب در نیامد اما بسیار امیدبخش بود. تصور می‌کنیم ضرورت دارد تا این رویه را به شکلی جدی‌تر و منظم‌تر پی بگیریم. از همین رو به دنبال آن هستیم تا در سال جدید دو کارگاه آموزشی/پژوهشی برگزار کنیم. در این کارگاه‌ها به دنبال آن هستیم تا با اتکا به مفاهیم انتقادی، بکوشیم برای فهم مسائل روز ایران، روش‌شناسی درخوری بپرورانیم. برای همین منظور این کارگاه‌ها آمیزه‌ای خواهند بود از آموزش و پژوهش. انتظار می‌رود شرکت‌کنندگان در این کارگاه‌ها دغدغه‌ی جدی در خصوص مسائل طرح‌شده داشته باشند و بتوانند با درگیری انتقادی، پس از جذب برخی مفاهیم انتقادی، به تولید محتوای نو و انتقادی بپردازند.
افزون بر این‌ها، در سال آتی همچنین می‌خواهیم مجموعه مقالاتی را در شکل دفاتر پیوسته در قالب کتاب منتشر کنیم. برای گام اول، چیزی در حدود 80 مقاله که همگی رگه‌ی انتقادی دارند گردآوری و ترجمه شده‌اند. این مجموعه در ۶ دفتر با عناوین زیر ــ شاید با کمی جرح‌وتعدیل ــ منتشر خواهند شد:
- نقد نئولیبرالیزاسیون از منظر تولید فضا
- نگاهی انتقادی به مساله‌ی زمین و مالکیت
- حق بر شهر (نظریه‌ی شهری انتقادی و کنش‌گری طردشدگان)
- شهری‌شدن/اوربانیزاسیون سیاره‌ای؛ هستی‌شناسی رابطه‌ایِ تولید فضا
- نظریه‌ی پسااستعماری (نظریه‌ی برنامه‌ریزی شهری پسااستعماری، بازاندیشی مفهوم غیررسمیت، مطالعات تطبیقی)
- تجارب خاص شهرهای جنوب (هند، افریقا، امریکای لاتین، آسیا) در عصر شهری‌شدن
انتظار می‌رود این مجموعه گامی دیگر باشد در راستای تولید گفتمانی بدیل در حوزه‌ی مطالعات شهری و علوم فضایی. هر یک از این دفاتر، با مقدمه‌ای انتقادی همراهند که بیانگر چرایی گردآمدن آن‌ها زیر یک عنوان است و هدف و کاربرد هر دفتر را تبیین می‌کند. فضا و دیالکتیک همچنین به دنبال آن است تا چند دفتر انتقادی را نیز به نظریه‌های برنامه‌ریزی اختصاص دهد. مقالاتی برای این دفاتر انتخاب شده اند و برخی مترجمان نیز برای آن اعلام آمادگی کرده اند. از علاقه‌مندانی که حداقل‌های لازم را در خود می‌بینند دعوت می‌کنیم با ما در ارتباط باشند تا بتوانیم جزئیات بیشتر را در اختیارشان قرار دهیم. امیدواریم این رویه یعنی انتشار کتاب نیز رفته‌رفته و در سال‌های آتی با قدرت و کیفیت بیشتری پی گرفته شود.
در انتها، از همه‌ی علاقه‌مندان و همراهان فضا و دیالکتیک می‌خواهیم با نظرات انتقادی و نیز پیشنهادات‌شان به هر چه بهتر شدن فضا و دیالکتیک کمک کنند. از همان ابتدا گفته‌ایم که کار ما کاری جمعی است و بدون درگیری انتقادی دیگری‌ها، راه به جایی نخواهد برد. در همین راستا به هر گونه انتقادی گشوده هستیم. امیدواریم در سال جدید دوستان دیگری به ما بپیوندند و بتوانیم از این طریق نیز کیفیت کار خود را افزایش دهیم.
نقدی که بر خودمان وارد می‌دانیم بیش از همه شاید این باشد که هنوز نتوانسته‌ایم نظم لازم برای یک کار انتقادی پژوهشی را به طور شایسته تعریف و دنبال کنیم. در همین راستا در سال جدید باید بکوشیم گستره‌های موضوعی دقیق‌تری را تعریف و دنبال کنیم و از پراکنده‌کاری‌ها تا جای ممکن دوری کنیم. در همین راستا به دنبال آن خواهیم بود تا به سمت تقسیم کار و نوعی تخصصی‌شدن در فضا و دیالکتیک پیش برویم. برای مثال در میان‌مدت به دنبال آن هستیم تا هر بخش دبیری ویژه داشته باشد. بی‌تردید رسیدن به این حد نیازمند اضافه‌شدنِ نیروهای جدید است. امیدواریم دست کم ظرف 4 سال آتی که پایانِ برنامه‌ی پنج‌ساله‌ی اولِ فضا و دیالکتیک به شمار می‌رود، به این هدف خود دست پیدا کنیم. در سال آتی می‌کوشیم گام اولیه را در این راستا نیز برداریم.
می‌توانید مقالاتی را که در سال گذشته در سایت فضا و دیالکتیک منتشر شده‌اند در قالب یک مجموعه‌ی واحد دانلود کنید.
آیدین ترکمه
عضو شورای سردبیری فضا و دیالکتیک
نویسندگان:
هانری لوفور، دیوید هاروی، نیل برنر، کریستین اشمید، اندی مریفیلد، ادوارد سوجا، سوزان فاینشتاین، جورجو آگامبن، جان فریدمن، دیوید مدن، راب شیلدز، لیندا پیک، مارتین کاورد، آنانیا روی، سما ییلماز گنچ، پیتر جانسون، روبرتو لویس مونته-مور، مانوئل دی‌لاندا، جونی هکلی و کریس پائولینا کالیو، ماریتا وارجیوتی، دافنه اسپین، مهمت اوگاچو، مایکل گلدمن، بهزاد ملک‌پور اصل، آیدین ترکمه، ایمان واقفی، نریمان جهانزاد، عارف اقوامی مقدم، محمد بحیرایی.
مترجمان:
نرگس خالصی مقدم، علیرضا فدائی‌پور، آتنا کامل، علی عزیزی، نریمان جهانزاد، همن حاجی میرزایی، آلا حسن‌خالی، آیدین ترکمه، ایمان واقفی، بهزاد ملک‌پور اصل، پویا غلامی، امیر طهرانی، هیلدا طهرانی، ساینا مقصودی، میلاد دوستوندی.
اعضای شورای سردبیری فضا و دیالکتیک:
آیدین ترکمه، ایمان واقفی، نریمان جهانزاد، همن حاجی‌میرزایی.